Jednym z najważniejszych zadań w ochronie przyrody jest tworzenie i utrzymywanie systemu obszarów i obiektów o dużym znaczeniu dla zachowania bioróżnorodności. Na poziomie lokalnym rolę taką mogą spełniać użytki ekologiczne. Ta forma ochrony przyrody (podobnie jak zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, pomniki przyrody, obszary chronionego krajobrazu czy stanowiska dokumentacyjne) może być powoływana na szczeblu gminy (uchwałą rady gminy). W krajobrazie każdej gminy występują obiekty godne objęciem ochroną w postaci użytków ekologicznych

"Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu" (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. - Dz.U. z dnia 12 grudnia 1991 r.)

Często są to bardzo małe, niepozornie wyglądające bagienka, nieużytki, oczka wodne itp. Pełnią one bardzo ważną rolę jako ostoja bioróżnorodności. Każdy nawet najmniejszy lub okresowy zbiornik wodny stanowią miejsca rozrodu płazów. Urozmaicona szata roślinna gwarantuje różnorodność owadów w tym motyli, ważek, chrząszczy. Celem programu prowadzonego przez Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny pt. "Użytki ekologiczne szansą dla zachowania bioróżnorodności w każdej gminie" jest formalne powoływanie użytków ekologicznych we współpracy z wybranymi samorządami miast i gmin oraz lokalnymi szkołami, które pełnia rolę społecznych opiekunów powołanych obiektów.
Samo powołanie użytku ekologicznego, nie wystarczy by chronić populacje interesujących nas gatunków roślin czy zwierząt. W wielu przypadkach sytuacja będzie wymagała od nas określonych działań na rzecz ich utrzymania w określonym miejscu. Nie da się chronić cennych gatunków roślin związanych np. z wilgotnymi łąkami i torfowiskami niskimi jak: kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna, goździk pyszny, brzoza niska czy stoplamki: krwisty i szerokolistny, bez okresowych wypasów czy wykaszania. Zaniechanie tych zabiegów doprowadzi w krótkim czasie do wykształcenia się zarośli i zaniku wspomnianych gatunków. Bezcelowym jest tworzenie użytków ekologicznych z odwadnianych oczek wodnych i torfowisk jeśli nie zamierzamy zrobić zastawek uniemożliwiających odpływ wody.